Czym jest kompulsywne objadanie się?

Nieograniczony dostęp do jedzenia, które w obecnych czasach kojarzy nam się z przyjemnością i stało się nieodzownym towarzyszem spotkań, sprawia, że w zdecydowanej większości z nas wykształciły się nieprawidłowe nawyki żywieniowe. Jednym z największych problemów żywieniowych obecnie jest właśnie kompulsywne objadanie się – co to właściwie oznacza, jakie są tego przyczyny i jak sobie z tym radzić?

Kompulsywne objadanie się - czym jest i jakie są jego przyczyny?

Kompulsja to inaczej zachowanie, przed którym nie jesteśmy w stanie się powstrzymać. Kompulsywne objadanie się, nazywane także nadmiernym, napadowym bądź patologicznym objadaniem się (z ang. Binge Eating Disorder) to forma zaburzeń odżywiania się, należąca do chorób ICD-10. Polega ono na napadowym, okresowym objadaniu się i braku kontroli nad ilością spożywanego jedzenia, najczęściej bez odczuwania głodu fizycznego. 

Nadmierne objadanie się może występować jako samoistne schorzenie lub być objawem zaburzeń psychicznych, jak depresja atypowa, choroba afektywna dwubiegunowa czy fobia społeczna. Po raz pierwszy schorzenie to opisał psychiatra Albert Stunkard, a kryteria diagnostyczne dla kompulsywnego objadania się powstały dzięki amerykańskiemu towarzystwu psychiatrycznemu w 1994 r. - dodaje nasz rozmówca, specjalista z portalu Poprawianie Odżywiania.

Kompulsywne objadanie się przypomina uzależnienie od jedzenia, które rozwija się w niezauważalny dla osoby zaburzonej sposób. Na jego wystąpienie bądź rozwój ma wpływ wiele czynników. Należą do nich:

• czynniki psychologiczne – zaspokajanie głodu emocjonalnego (nagła chęć na określony produkt bez odczuwania głodu fizycznego, jedzenie z nudów bądź pod wpływem silnych, negatywnych emocji), brak umiejętności radzenia sobie z emocjami, niewłaściwe nawyki żywieniowe z okresu dzieciństwa (jak jedzenie jako forma nagrody), zaniżone poczucie własnej wartości lub depresja,
• czynniki kulturowe i społeczne – podatność na krytykę dotyczącą wyglądu, presja społeczeństwa, tzw. kult szczupłej sylwetki, traumatyczne wydarzenia z przeszłości (molestowanie, przemoc psychiczna lub fizyczna),
• czynniki biologiczne – mutacje genetyczne, zaburzenia hormonalne.

Stopień zaawansowania zaburzenia oraz objawy kompulsywnego objadania się

Kompulsywnemu objadaniu się towarzyszą ataki objadania się nazywane epizodami, trwające zazwyczaj od pół godziny do 2 godzin. W przeciwieństwie do osób chorujących na bulimię, osoby patologicznie objadające się nie szukają sposobu na późniejsze pozbycie się spożytego jedzenia. Specjaliści podczas diagnozowania patologicznego objadania się posługują się czterostopniową klasyfikacją stopnia zaawansowania zaburzenia. Stopień zaawansowania określa się na podstawie częstotliwości napadów objadania się na przestrzeni tygodnia – stopień łagodny obejmuje do 3 epizodów, umiarkowany do 7 epizodów, ciężki do 13 epizodów oraz bardzo ciężki 14 epizodów tygodniowo i więcej.

Ponadto specjaliści oceniają występowanie szeregu objawów towarzyszących napadowemu objadaniu się. Sprawdza się, czy osoba ta wyraźnie utraciła kontrolę nad rodzajem i ilością spożywanych podczas epizodu pokarmów, spożywanie dużo większej ilości jedzenia od przeciętnego, zdrowego człowieka, spożywanie w niezwykle szybkim tempie oraz do momentu, gdy wystąpią nieprzyjemne odczucia, jak np. mdłości. Innymi objawami kompulsywnego objadania się może być także jedzenie w samotności lub ukryciu, wycofanie się z życia towarzyskiego, zmęczenie, brak energii, gromadzenie i ukrywanie jedzenia w różnych miejscach przed innymi oraz szereg odczuć, jak poczucie winy czy odrazy do samego siebie, występujące natychmiast po zakończeniu epizodu.

Skutki kompulsywnego objadania się

Patologiczne objadanie się jest najczęściej ukrywane przez osobę zaburzoną przed najbliższymi, przez co najczęściej jest to proces długotrwały, którego konsekwencje mogą być groźne. Przede wszystkim prowadzi ono do otyłości – udowodniono, że w grupie osób z nadwagą lub otyłością osoby kompulsywnie objadające się stanowią 30%. Podczas napadu osoba zaburzona dostarcza organizmowi znacząco zawyżonej ilości kalorii, a ponieważ nie szukają one później sposobu na pozbycie się z organizmu spożytego pokarmu, przybierają one coraz bardziej na wadze i zaczynają chorować na otyłość. Z kolei otyłość wiąże się z szeregiem powikłań, jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, zaburzenia tolerancji glukozy, choroby serca, zespół metaboliczny czy bezdech senny.

Ponadto kompulsywnemu objadaniu się towarzyszy szereg skutków o podłożu psychicznym, jak obniżenie poczucia własnej wartości, nasilona samokrytyka oraz poczucie wstydu, izolacja społeczna, brak motywacji do zmian i działania, zaniżone poczucie własnej wartości, obniżona zdolność radzenia sobie ze stresem czy fobia społeczna. Oprócz tego kompulsywne objadanie się grozi miażdżycą, podwyższonym cholesterolem, chorobami nerek, zwyrodnieniami kręgosłupa, żylakami, kamicą żółciową oraz wczesnym ryzykiem zawału.

Jak radzić sobie z kompulsywnym objadaniem się?

Leczenie kompulsywnego objadania się jest procesem długotrwałym i złożonym. Nie wystarczy jednak przejść na dietę celem zgubienia nadmiaru kilogramów, ponieważ nadal nie uda się wyeliminować przyczyny. Wiele osób z tym zaburzeniem szukając pomocy, pierwsze kroki kieruje do dietetyka i dopiero tam, po specjalistycznym wywiadzie, zostaje uświadomionych o swoim schorzeniu. Następnie, po wstępnym rozpoznaniu przyczyn patologicznego objadania się, można zdecydować, czy wystarczy pomoc dietetyka, czy jednak konieczne będzie jeszcze wsparcie innych specjalistów: internisty, psychologa, psychiatry. Często pomoc wielodyscyplinarnego zespołu specjalistów to gwarancja skutecznego i całkowitego wyleczenia. Wspólnie wypracowana strategia, odpowiednia terapia oraz indywidualny sposób żywienia, dostosowany do potrzeb danego pacjenta to jedyny sposób, aby wrócić do zdrowia.

Ze swojej strony osoby zaburzone, po rozpoznaniu genezy problemu i rozpoczęciu terapii, mogą zacząć pracować nad panowaniem nad napadami głodu. Umiejętność zrozumienia sytuacji czy czynników wywołujących epizody oraz emocji im towarzyszących może pozwolić na odpowiednie zareagowanie i niedopuszczenie do objadania się. Gdy osoba zaburzona jest świadoma nachodzącego kryzysu i konsekwencji z nim związanych, może mu zapobiec. Przed nastąpieniem kryzysu warto udać się nawet na krótki spacer, wziąć relaksującą kąpiel, skorzystać z jednej z technik relaksacyjnych, jak joga czy chociażby sen, albo porozmawiać z bliską osobą.