Czym jest kreatynina i kiedy badać jej poziom?

Kreatynina jest produktem metabolizmu zachodzącego w mięśniach szkieletowych, a powstaje wskutek rozpadu fosfokreatyny, będącej najistotniejszym źródłem energii maksymalnego wysiłku w jego początkowej fazie. Jest jedną z substancji, której stężenie wyznacza się we krwi oraz w moczu. I choć jej poziom nie jest badany w badaniu morfologicznym krwi, to wyznaczenie jej stężenia jest popularne i często wykonywane, bo ma charakter profilaktyczny. Zobaczmy dlaczego.

Kreatynina i jej funkcje

Kreatynina jest obok mocznika jednym z najważniejszych związków azotowych organizmu. Jej poziom w surowicy i w moczu zależny jest od stopnia produkcji tej substancji przez organizm, ale również od masy mięśniowej konkretnego człowieka, jego płci (wyższe u mężczyzn) i, co ciekawe, od ilości spożywanego mięsa (stężenie rośnie wraz ze spożyciem). Skąd bierze się we krwi i w moczu? Jako produkt metabolizmu jest usuwana do krwi po rozpadzie w mięśniach fosforanu kreatyny, następnie trafia do nerek, gdzie jest filtrowana w procesie przesączania kłębuszkowego. Jeżeli odpowiednio dużo cząstek kreatyniny trafia do moczu (nie jest wchłaniana ani wychwytywana), oznacza to że badany człowiek jest zdrowy.

Jeśli zaś niewiele – jest to wskaźnik problemów z funkcjonalnością nerek, bo wtedy badanie wykryje jej podwyższony poziom w osoczu. I dlatego poziom kreatyniny w surowicy jest określany tak często: stanowi ważne badanie diagnostyczne w profilaktyce ostrej i przewlekłej niewydolności nerek oraz chorób układu moczowego, ale też wskazuje symptomy niedożywienia, spadku masy mięśniowej (np. zaniku), postępującej marskości wątroby, niewydolności trzustki czy wykonywane jest kontrolnie po przeszczepie nerek. Badanie zleca się podejrzewając powyższe choroby, wskutek narażenia pacjenta na ekspozycję toksyn i długiego przyjmowania niektórych typów leków.

Rodzaje badań stężenia kreatyniny

Stężenie kreatyniny bada się dwojako – poprzez wykazanie ilości we krwi lub w moczu. Badanie z krwi zaleca się przy podejrzewając niewydolność nerek, jak również przed poważniejszymi, a wymagającymi podania środków kontrastowych badaniami (np. tomografia komputerowa, angiografia lub rezonans magnetyczny). Do badania należy się odpowiednio przygotować: przyjść na czczo, minimum 8 godzin po ostatnim posiłku, ale dobrze nawodnionym; nie wolno wykonywać intensywnych ćwiczeń ani innych form dużego wysiłku fizycznego, bo wpłynie on na podwyższenie poziomu kreatyniny we krwi.

Badanie kreatyniny z moczu może obejmować analizę próbki całodziennej lub losowo wybranej, pojedynczej w celu wyznaczenia GFR (klirensu kreatyniny, czyli zdolności nerek do oczyszczania krwi) oraz wskazania stężenia innych wykazanych w moczu substancji. Próbkę dobową zbiera się przez 24 godziny, oddając mocz regularnie do jednego pojemnika, próbkę losową – najchętniej ze środka strumienia porannego moczu.

Choć podczas badania bierze się pod uwagę indywidualne cechy osobnicze danego pacjenta, to jednak istnieje wyznaczona norma zawartości kreatyniny we krwi. Dla mężczyzn wynosi ona 62-106 µmol/l, dla kobiet – 44-80 µmol/l, zaś dla dzieci do 5 r.ż. – 21-36 µmol/l. Z kolei normy badania stężenia w moczu wynoszą odpowiednio 1,04-2,35 g/24h lub 9–21 mmol/24h oraz 0,74-1,57 g/24h (7-14 mmol/24h).