Fobia

Fobia zaliczana jest do zaburzeń nerwicowych. Jest to nieuzasadniony lęk przed pewnymi przedmiotami, zjawiskami i sytuacjami, pomimo świadomości, że obiekt strachu nie stanowi zagrożenia. Ocenia się, że ponad 10% społeczeństwa cierpi na takie zaburzenia nerwicowe.

Przyczyny

Jest bardzo wiele rodzajów fobii. Należy do nich m.in. lęk przed małymi, ciasnymi pomieszczeniami (klaustrofobia), brontofobia (lęk przed burzą), demofobia (lęk przed tłumem), hafefobia (lęk przed dotykiem przez innych ludzi), zoofobia (lęk przed zwierzętami), ofidiofobia (lek przed wężami). Bardzo utrudniająca życie jest fobia społeczna, czyli lek przed ludźmi.

Najczęściej dana fobia jest konsekwencją nieprzyjemnych doświadczeń z dzieciństwa, np. gdy jakaś osoba panicznie boi się psów, może to oznaczać, że w przeszłości jakiś pies stanowił dla niej zagrożenie. Istnieje też teoria, że fobie są pozostałością ewolucyjną człowieka. W zamierzchłych czasach lek np. przed wężami był uzasadniony. Unikanie tych zwierząt oznaczało przeżycie.

Psychoanalitycy tłumaczą powstawanie fobii przeniesieniem agresji. Polega to na tym, że własne emocje są wypierane i przepisywane obiektowi lęku. Tak można wytłumaczyć homofonie czy ksenofobię.

Fobia społeczna najczęściej wynika z wrodzonej nieśmiałości i dużej wrażliwości, także z poczucia niskiej własnej wartości.

Objawy

Podstawowe objawy to odczucie lęku czy paniki w zetknięciu z przedmiotem fobii. Współistnieją też obawy psychosomatyczne. Są to: przyspieszone bicie serca, nadmierne pocenie się, suchość w ustach, szczękościsk, zawroty głowy, także utrata kontroli nad swoim zachowaniem. Inne objawy to: drętwienie kończyn, spadek albo wzrost ciśnienia, duszność, bezdech, zaburzenia postrzegania i zaburzenia mowy, omdlenia i arytmia serca, nagła potrzeba oddania moczu czy kału.

W krańcowych sytuacjach może wystąpić stan przedzawałowy, a nawet zatrzymanie akcji serca (powiedzenie „umrzeć ze strachu” jest uzasadnione).

Leczenie

Pomocna w leczeniu fobii jest psychoterapia, stosuje się też leczenie farmakologiczne, a najczęściej łączy się obydwie metody. Jednym ze sposobów opanowania lęku jest systematyczna desensytyzacja, czyli odwrażliwianie. Ta metoda polega na stwarzaniu przez terapeutę takich sytuacji, które są łagodniejszą formą sytuacji wywołujących fobię.

Podobna jest metoda tzw. zanurzania, czyli stawiania pacjenta przed obiektem lęku. Ma on wtedy okazję przekonać się, że strach jest bezzasadny. Taka metoda wygaszania lęku sprawdza się zwłaszcza w fobiach związanych ze zwierzętami. Np. w ogrodach zoologicznych pacjenci poznają życie i zwyczaje zwierząt, przekonują się stopniowo, że ich lęk był irracjonalny (dotyczy to głownie ofidiofobii, czyli lęku przed wężami).

Stosowana jest też terapia implozyjna, czyli „rzucanie na głęboką wodę”. Pacjenta stawia się wielokrotnie przed obiektem lęku lub wywołuje sytuację wzbudzającą strach. Po pewnym czasie pacjent przekonuje się, że nic mu nie zagraża i przestaje się bać. Częściej jednak pacjenta mobilizuje się do wyobrażenia sobie obiektu fobii, opowiadania o tym, oswajania się.