Gruźlica

Gruźlica, obok malarii i HIV jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób zakaźnych o zasięgu globalnym. Powstała nawet nauka o gruźlicy. Nazywa się ona ftyzjatria. Jest ona schorzeniem wielonarządowym, co oznacza, że atakuje wiele tkanek i narządów, jednakże szczególnie układ oddechowy.

Przyczyny

Głównym czynnikiem etiologicznym jest prątek Kocha (prątek gruźlicy) Mycobacterium tuberculosis, rzadziej Mycobacterium bovis, natomiast na pewnych terenach Mycobacterium africanum.

Rezerwuar stanowią chorzy na gruźlicę ludzie oraz bydło. Jest kilka dróg, którymi można zarazić się gruźlicą. Należą do nich:

• droga kropelkowa, która jest najczęstszą drogą,
• pokarmowa (znacznie rzadsza),
• wszczepienna (bardzo rzadka),
• płciowa.

Trudno określić, jak długo trwa okres od wniknięcia prątka do rozwoju choroby. Wiadomo natomiast, iż prątki w okresie wysiewu lokalizują się w ciele i są otoczone wałem ochronnym. Wał ten powstał w efekcie odpowiedzi układu odpornościowego gospodarza. W konsekwencji tego prątki tkwią w ciele w drobnych „guzełkach”. Stąd też wywodzi się nazwa schorzenia- tj. gruźlica.

W 90% osób zakażonych, prątki mogą tak w stanie uśpienia przetrwać całe życie gospodarza, nie wywołując tym samym objawów choroby, natomiast w pozostałych 10-% choroba się rozwija i skutkuje poniższymi objawami.

Jeśli choroba rozwinie się bezpośrednio po zakażeniu, mamy do czynienia z gruźlicą pierwotną. Może również dojść do rozwoju choroby na skutek zaburzenia wewnętrznej równowagi i aktywacji w okresie osłabienia odporności prątków. W tej sytuacji jest to reaktywacja endogenna. Może również dojść do reaktywacji egzogennej. Ma to miejsce w przypadku dodatkowego zakażenia.

Istnieje szereg czynników, które sprzyjają wystąpieniu gruźlicy. Należy do nich:

• głód, niedożywienie,
• ciągłe przebywanie z osobą prątkującą,
• nędza,
• ciasne, przeludnione, ciemne mieszkania,
• środowisko sprzyjające zakażeniu (koszary, przytułki, więzienia),
• stres psychiczny,
• choroby współwystępujące, przebiegające z zaburzeniem układu odpornościowego, do których zaliczyć można choćby HIV, niewydolność nerek, stan po transplantacji.

Objawy

Początek choroby jest skryty i podstępny. Przebieg gruźlicy jest przewlekły z okresami zaostrzeń oraz remisji. Objawy gruźlicy uzależnione są od narządu, który został zaatakowany. I tak, w przypadku gruźlicy płucnej, która stanowi 75% przypadków, mamy do czynienia z:

• kaszlem, któremu często towarzyszy odksztuszanie plwociny,
• dusznością,
• bólem, zlokalizowanym w klatce piersiowej.

W przypadku gruźlicy pozapłucnej obserwuje się:

• obrzmienie np. stawów,
• bolesność ruchową,
• zmniejszenie zakresu ruchu,
• zaburzenie funkcji zajętych narządów,
• powiększenie obwodowych węzłów chłonnych.

Z racji tego, że gruźlica jest chorobą wielonarządową, może dawać objawy ogólnoustrojowe takie, jak:

• obniżenie masy ciała,
• utrata apetytu,
• nocna potliwość,
• podwyższona temperatura ciała (szczególnie w godzinach popołudniowych).

Leczenie

W zwalczaniu gruźlicy stosuje się leczenie przeciwprątkowe u pulmonologa.
Do stosowanych leków zalicza się:

• streptomycyne,
• izoniazyd,
• rifampicynę,
• etambutol,
• pirazynamid,
• amikacynę,
• kapreomycynę,
• kanamycynę,
• cykloserynę,
• erionamid
• inne.

Po zastosowaniu leczenia, a także jeszcze przed jego wdrożeniem istotne znaczenie ma przeciwdziałanie rozpowszechniania gruźlicy. Po pierwsze, należy wdrożyć leczenie przeciwprątkowe, lub jeśli to konieczne zabić chore bydło. Pasteryzacja (mleka) również przeciwdziała rozprzestrzenianiu gruźlicy. Aby przeciąć drogi zakażenia należy: wietrzyć pomieszczenia, zlecić stosowanie maseczek ochronnych dla chorych oraz personelu. Ponadto warto stosować lampy bakteriobójcze oraz dezynfekować aparaturę.