Przedwczesne dojrzewanie płciowe

W naszej strefie klimatycznej pierwsze objawy dojrzewania pojawiają się około 11 roku życia, u dziewczynek zwykle wcześniej niż u chłopców. Dojrzałość płciową osiąga się ok. 16 roku życia. Tak więc dojrzewanie płciowe człowieka trwa około 4-5 lat. W tym czasie pojawiają się trzeciorzędowe cechy płciowe, zmienia się barwa głosu, cera, zmieniają się też zainteresowania i zachowanie. Zarówno początek jak i tempo dojrzewania to sprawa indywidualna, zależna w dużym stopniu od genów i warunków środowiskowych (jakość odżywiania, warunki higieniczne itp.), jednak przedwczesne dojrzewanie jest zaburzeniem rozwoju fizycznego. Diagnozuje się je, gdy trzeciorzędne cechy płciowe pojawiają się u dziewczynek przed 9 rokiem życia, a u chłopców przed 10, przy czym szybkość wzrastania, dojrzewanie układu kostnego oraz rozwój psychiczny jest zgodny z normą wiekową.

Przyczyny

Czasami przyczyny leżą w genetyce. Jeśli jedno z rodziców przechodziło przedwczesne dojrzewanie, możliwe jest jego wystąpienie u potomstwa. Inne przyczyny to niewielki guzek w okolicy podwzgórza, który pobudza przysadkę mózgową i gonady do wydzielania hormonów płciowych. Nieprawidłowe funkcjonowanie nadnerczy również powoduje przedwczesne dojrzewanie.

Objawy

U dziewczynek pierwszym objawem jest powiększenie się gruczołów piersiowych, czasem tylko jednego. Przedwczesne powiększenie gruczołów piersiowych u dziewczynek do 2 roku życia nie jest zaburzeniem, jeśli nie towarzyszą temu inne objawy dorastania. To wpływ hormonów matki, po drugich urodzinach wszystko wraca do normy. Kolejnym objawem jest przedwczesna menstruacja.

U chłopców przedwczesne dojrzewanie objawia się powiększeniem narządów płciowych, zwłaszcza jąder, pojawieniem się polucji i popędu seksualnego. U obu płci występuje przedwczesne owłosienie łonowe i pod pachami, także zmiany łojotokowe na twarzy oraz zmiana zapachu potu.

Leczenie

Lekarz bada stopień zaawansowania dojrzewania dziecka, opisując wszystkie cechy dojrzewania, w tym tempo wzrastania. Przyspieszenie wieku kostnego oznacza bowiem, że dziecko szybko przestanie rosnąć i będzie miało niski wzrost. Należy więc jak najprędzej rozpocząć leczenie.

Należy zgłosić się do endokrynologa. Przeprowadza się też badania hormonalne oznacza się stężenie gonadrotropin we krwi oraz steroidów płciowych. Zwiększone ich stężenie oznacza podwzgórzową przyczynę dojrzewania. Wykonać należy więc badanie przysadki i podwzgórza w celu potwierdzenia lub wykluczenia istnienia guzka w tej okolicy. U dziewczynek wykonuje się też USG macicy i jajników.

Owłosienie płciowe bez powiększenia gruczołów piersiowych u dziewczynek i jąder u chłopców oznacza zaburzenie funkcjonowania nadnerczy, wówczas – dla potwierdzenia - wykonuje się oznaczenie hormonów nadnerczowych.

Zwiększone stężenie gonadotropin (LH i FSH) wskazuje na podwzgórzową przyczynę dojrzewania. Dziecko wymaga wtedy wykonania badania przysadki i podwzgórza metodą rezonansu magnetycznego w celu wykluczenia guzka tej okolicy.

Jeśli przyczyną przedwczesnego dojrzewania jest podwzgórze, a nie występuje tam guzek, dziecku podaje się domięśniowo lek o przedłużonym działaniu, który uniemożliwia wydzielanie gonadotropin, a więc hamuje proces pokwitania. Jest to zwykle tryptorelina podawana w zastrzykach co 4 tygodnie do 10 – 11 roku życia. Po tym czasie organizm zaczyna dojrzewać zgodnie z normą

Jeśli nieprawidłowości dojrzewania wywołane są nieprawidłowym funkcjonowaniem nadnerczy, leczenie polega na podawaniu glikortykosteroidów do końca życia.

Zmiany guzowate wymagają leczenia chirurgicznego, ale małe, nienowotworowe zmiany wymagają tylko monitorowania co pół roku lub co roku rezonansem magnetycznym.

Jeśli jedynym objawem przedwczesnego dojrzewania dziewczynek jest powiększenie piersi, wymaga to tylko stałej kontroli lekarskiej.