Rodzaje audiometrów

Problemy ze słuchem dotykają znacznej części populacji, zwłaszcza w krajach wysokorozwiniętych. Właściwa i szybka diagnoza możliwa za sprawą odpowiednio dobranego audiometru pozwala na znalezienie skutecznej metody pozwalającej na poprawę jakości słyszenia i wyeliminowanie przyczyn lub objawów niedosłuchu. Nowoczesna aparatura medyczna znacznie ułatwia postawienie diagnozy niezależnie od wieku i stanu pacjenta.

Problemy z niedosłuchem i metody ich diagnozowania

Porozumiewanie się za pomocą mowy jest najbardziej rozpowszechnioną formą komunikacji między ludźmi. Pozwala nie tylko na szybkie i sprawne przekazywanie określonych treści – ważnych wiadomości, ostrzeżeń, wskazówek – ale spełnia również funkcje społeczne. Dzięki zdolności mówienia i słyszenia swoich rozmówców mamy możliwość podtrzymywania więzi rodzinnych i społecznych, przekazywania emocji oraz wielu informacji pobocznych, rejestrowanych dzięki samemu brzmieniu głosu – nastawienia rozmówcy, jego nastroju i przeżywanych emocji. Słuch i mowa pozwalają także na udział w kulturze – oglądanie przedstawień teatralnych, filmów, czy korzystanie z radia. Przekazywanie dźwięków to jednak nie tylko posługiwanie się mową, ale także wielki potencjał kryjący się w muzyce. Dobre słyszenie jest sposobem na obcowanie z naturą – śpiewem ptaków i odgłosami innych zwierząt. To również możliwość cieszenia się dźwiękami przyrody nieożywionej – szumem wiatru, płynącej wody lub dźwiękami towarzyszącymi jej falowaniu. Wszelkie zaburzenia słuchu odbierają więc wiele możliwości związanych z codziennym funkcjonowaniem, ich odpowiednia diagnoza, leczenie i zapobieganie ich skutkom ma więc szczególnie duże znaczenie – podkreśla przedstawiciel firmy TECHMEDICA, specjalizującej się w dystrybucji aparatury laryngologicznej i audiologicznej.

 Zaburzenia słuchu stały się dziś jedną z poważnych chorób cywilizacyjnych. Poza wadami wrodzonymi oraz rozwojem chorób prowadzących do uszkodzeń układu słuchowego w ich etiologii duże znaczenie mają czynniki środowiskowe, związane z rosnącym poziomem hałasu, na jaki są wystawieni mieszkańcy dużych ośrodków miejskich oraz osoby pracujące w warunkach dużego natężenia dźwięków płynących z otoczenia. Częsta i długa ekspozycja na znaczne poziomy hałasu – związanego np. z ruchem ulicznym, odgłosami pracy różnych urządzeń, dźwiękami generowanymi przez przelatujące samoloty czy wreszcie gwarem – prowadzi do groźnych następstw. Przy mniejszym natężeniu do około 70 dB będzie to rozdrażnienie i kłopoty z koncentracją, przekroczenie tego progu aż do wartości powodujących trwałe uszkodzenia, czyli około 130 dB powoduje najczęściej szybki rozwój narastających problemów ze słuchem.

Nie wolno zapominać, że poza szkodami związanymi z fizycznym uszkodzeniem lub osłabieniem narządów układu słuchu niedosłuch wpływa także na funkcjonowanie społeczne osób dorosłych, sprawiając wiele trudności z uczestnictwem w czynnościach dnia codziennego, prowadząc do wykluczenia i rozwoju różnych problemów psychicznych, głównie związanych z zaburzeniami nastroju oraz depresją. Równie katastrofalne skutki mają zaburzenia słuchu u dzieci, ponieważ prowadzą do narastających kłopotów z prawidłowym rozwojem. Niezdiagnozowany i nieleczony niedosłuch oznacza często zaburzenia w rozwoju mowy, ograniczenie sprawności ruchowej oraz problemy z przyswajaniem naturalnych struktur gramatycznych.

Istniejące metody leczenia zaburzeń słuchu lub niwelowania jego skutków ubocznych mogą przynieść znakomite rezultaty niezależnie od wieku i okresu, w jakim się pojawiły. Kluczową kwestią pozostaje jednak ich odpowiednia diagnoza.

Metody badania i urządzenia wykorzystywane w audiometrii

Diagnostyka zaburzeń słyszenia pozwala na precyzyjne określenie rodzaju uszkodzenia słuchu. Dzięki stosowaniu właściwie dobranego rodzaju audiometru diagnostycznego można ustalić, czy zaburzenia mają charakter przewodzeniowy – związany z chorobami przewodu słuchowego zewnętrznego oraz ucha środkowego, odbiorczy – łączący się z uszkodzeniem ucha wewnętrznego lub nerwu słuchowego, czy też mieszany, w którym występują oba rodzaje upośledzeń. Audiometria pozwala na zdiagnozowanie poziomu uszkodzeń oraz miejsca ich występowania. W ramach badań diagnostycznych pozwalających na określenie skali i źródła problemów stosowane są dwa główne rodzaje metod – subiektywne, które opierają się obserwowaniu zjawisk psychofizycznych i zakładają pewien stopień współpracy osoby badanej w całym procesie oraz obiektywne, w ramach których mierzy się wielkość różnych parametrów związanych z samoistną reakcją organizmu na zastosowany bodziec.

W badaniach psychofizycznych najczęściej korzysta się z audiometrii tonalnej, słownej oraz behawioralnej, w zależności od wieku i stanu osoby badanej. Są one wykorzystywane u osób dorosłych i starszych dzieci. Audiometria tonalna pozwala na sprawdzenie przewodnictwa powietrznego – dźwięków odbieranych za sprawą drgań błony bębenkowej wywołanej dochodzącymi do niej falami dźwiękowymi wywołującymi różnice w ciśnieniu powietrza oraz przewodnictwa kostnego – obejmującego dźwięki zamienione na wibracje i docierające za sprawą tkanki łącznej. Podstawą do sporządzenia audiogramu, czyli wykresu pokazującego progi słyszenia dla dźwięków o różnej częstotliwości w lewym i prawym uchu, dla przewodnictwa powietrznego oraz oddzielnie przewodnictwa kostnego. Dane otrzymywane podczas badania pochodzą z reakcji osoby badanej na prezentowane dźwięki.

Audiometria słowna pozwala na uzupełnienie informacji uzyskanych na podstawie badania tonalnego i umożliwia określenie poziomu rozumienia mowy, a zatem nie tylko faktu odbierania dźwięków o różnych częstotliwościach, ale także rozpoznawania poszczególnych słów. Ten rodzaj badania daje możliwość dokładnego dobierania aparatów słuchowych. Może być stosowana jako badanie podstawowe w przypadku dzieci starszych, w tzw. audiometrii zabawowej – w tym przypadku dziecko na sygnał wykonuje określoną czynność związaną z wybraną aktywnością podczas zabawy. Klasyczna audiometria behawioralna zwana obserwacyjną jest przeprowadzana u dzieci, które nie osiągnęły 3 roku życia i polega na kontrolowaniu odruchów orientacyjnych będących reakcją na konkretne dźwięki. Najczęściej jest stosowana jako badanie uzupełniające do badań obiektywnych.

W badaniach tonalnych wykorzystywane są standardowe audiometry tonalne, w których poza samym aparatem znajduje się zestaw słuchawek do mierzenia przewodnictwa powietrznego oraz kostnego, a także przycisk, którym pacjent sygnalizuje swoje reakcje. W zależności od modelu mogą one realizować poszczególne testy – np. SISI, Hugson-Westlake, ELI, SAL, TEN lub Quick SIN Test – umożliwiające określenie rodzaju ubytku słuchu, w tym wykonanie audiometrii słownej za pomocą utrwalonego nagrania lub podawane przez mikrofon. Wiele urządzeń pozwala na realizowanie testów REM (Real Ear Measurement – akustyki ucha rzeczywistego), ułatwiających dobór aparatów słuchowych. Dostępne są również audiometry przeznaczone do wykonywania badań zabawowych wyposażone w ekrany pozwalające na prezentację bodźców i przyspieszające stawianie diagnozy.

Metody badania i urządzenia wykorzystywane w tympanometrii

Miarodajne wyniki ubytku słuchu można otrzymać dzięki posługiwaniu się urządzeniami pozwalającymi na dokonywanie pomiarów metodami obiektywnymi. Do najszerzej wykorzystywanych należy audiometria impedancyjna. W jej ramach dokonuje się pomiaru ciśnienia w uchu środkowym, czyli przeprowadza tympanometrię, a także sprawdza odruchy mięśnia strzemiączkowego oraz test Williamsa, a zatem ETF – Eustachian Tube Function Test (test oceny drożności trąbki słuchowej). Sonda urządzenia pomiarowego jest wprowadzana do przewodu słuchowego, a za pomocą znajdującego się w niej wylotu przewodu połączonego z pompką istnieje możliwość łatwego dobierania odpowiedniego ciśnienia w kanale oraz sprawdzania za pomocą zestawu składającego się z wylotu przewodów połączonych z mikrofonem i głośnikiem reakcji w postaci odbicia fali dźwiękowej od błony bębenkowej a na tej podstawie wyznaczenia sztywności błony bębenkowej, czyli tzw. impedancji akustycznej ucha i podatności błony bębenkowej. W ramach badania sprawdzany jest również odruch mięśnia strzemiączkowego przy prezentacji dźwięków o częstotliwościach 500, 1000, 2000 i 4000 Hz oraz szumu.

Sposobem pomiaru obiektywnego jest również sprawdzanie tzw. potencjałów wywołanych. Polega ono na mierzenie generowanych potencjałów elektrycznych pojawiających się w części układu nerwowego obsługującego układ słuchowy na jego poszczególnych etapach od receptora aż do mózgowej kory słuchowej. W ramach badania kontroluje się pobudzenie pojawiające się w ślimaku, nerwie słuchowym, pniu mózgu oraz w obszarach podkorowych, a także w korze. Pomiary potencjałów mogą być kontrolowane różnymi sposobami, w zależności od potrzeb oraz odcinka, na którym są wykonywane. W przypadku sprawdzania sygnałów obecnych na poziomie ślimaka i wczesnego odcinka nerwu słuchowego wykorzystywana jest elektrokochleografia, tzw. ECoG (Electrocochleography). Do diagnozy na odcinku nerwu słuchowego oraz pnia mózgu używane są metody słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu ABR (Auditory Brainstem Response). Używane są również słuchowe potencjały stanu ustalonego ASSR (Auditory Steady State Response).

Metodą wykorzystywaną do badania funkcjonowania układu słuchowego stosowaną zwłaszcza w przypadku noworodków jest otoemisja akustyczna. Polega ona na rejestrowaniu dźwięków powstających podczas skurczu komórek słuchowych zewnętrznych zachodzącego w wyniku przyłożenia napięcia elektrycznego. Skurcz ten powoduje reakcję układu słuchowego doprowadzającą za pośrednictwem płytki strzemiączka do wygenerowania słabych drgań, będących źródłem niewielkiej fali akustycznej. Pojawienie się sygnału dowodzi prawidłowego funkcjonowania układu słuchu. Poza kontrolą otoemisji wywołanej, czyli TEOAE (Transient Evoked Otoacoustic Emissions) istnieje także możliwość sprawdzania produktów zniekształceń nieliniowych, tzw. DPOAE (Distortion Products Otoacoustic Emissions) pomagających w diagnozie szumów usznych.

Podstawowymi urządzeniami stosowanymi w pomiarach audiometrii impedancyjnej są tympanometry, za pomocą których można wygenerować tympanogram wskazujący na to, przy jakiej wartości ciśnienia osiągano prawidłową maksymalną podatność błony bębenkowej, a także pokazujący zestawienie wartości odruchu strzemiączkowego przy różnych ciśnieniach dla poszczególnych prezentowanych częstotliwości sygnału. Wiele urządzeń ma też możliwość przeprowadzania badań otoemisji – w tym przypadku wynikiem badania OAE jest wykres przebiegu sygnału. Najbardziej zaawansowane modele mogą również oferować przeprowadzanie badań potencjałów wywołanych np. ABR i ASSR.